احمدی نژاد در ادامه سیاست هایش برای جذب طبقه فرودست جامعه این بار خانوارهای فاقد مسکن را نشان کرد. او می خواست با طرحی بلند پروازانه با راه اندازی طرح مسکن مهر برای تمام خانوار های ایرانی خانه بسازد. وضعیت مسکن در ایران از ابتدای انقلاب همواره بحرانی بوده است. گفته می شود که حدود 5 میلیون خانوار فاقد مسکن در ایران وجود دارد که به دلیل عدم توازن عرضه و تقاضا و همچنین رشد 3.5 تا 4 درصدی جمعیت در اوائل انقلاب هم اکنون نیاز به خانه پیدا کرده اند.
قیمت مسکن در دوران احمدی نژاد و اتفاقا در اوائل دولت نهم افزایشی انفجاری را تجربه کرد. مهم ترین دلیل این مساله افزایش نقدینگی 36 درصدی کشور بود که حجم زیادی از پول را وارد بازار مسکن کرد و در نتیجه باعث تورم شدید در قیمت مسکن شد. افزایش بی سابقه قیمت نفت در آن سالها دولت را با حجم پول بی سابقه ای مواجه ساخت. در واقع بیشتر طرح های اقتصادی احمدی نژاد (که از آنها بوی پوپولیستی بیرون می آید) با تکیه بر همین حجم پول بود. اقدام نامناسب دولت منجر به افزایش تورم انفجاری در دوره ای کوتاه مدت شد. دولت بخاطر مجادله هسته ای و تحریم های شدیدی که در پی آن بر ایران اعمال می شد نمی توانست این حجم عظیم سرمایه را در بخش های تولیدی بزرگ بکار گیرد چراکه ریسک سرمایه گذاری در چنین طرح هایی مانع از آن می شد (البته معتقدم دولت علاوه بر اینکه نمی توانست، نمی خواست که ...). بنابراین احمدی نژاد می توانست با این پول دل فرودستان را بدست آورد. وام های بزرگ و بی حساب و کتابی که احمدی نژاد در همان ابتدای ریاست جمهوری بین مردم پخش می کرد از ِقبل همین پول بادآورده بود. صندوق مهر رضا، وام مسکن 10 میلیونی، وام طرح های زودبازده و طرح مسکن مهر با وام 15 میلیونی ساخت مسکن این نقدینگی حجیم را سرازیر به بازار کرد و تورم بی سابقه ای را رقم زد. نکته دیگری که وجود دارد نگرانی از عدم بازپرداخت این وام های بی انتهاست که در نهایت می تواند به بحران بزرگی مانند بحران اقتصادی آمریکا در زمان ریاست جمهوری هوور تبدیل شود.
اما دولت که قول های بی سابقه ای به مردم داده بود باید دست بکار می شد و از این رو وزیر وقت مسکن و شهرسازی در سال 86 طرح مسکن مهر را سیاست اصلی دولت برای حل مشکل مسکن اعلام کرد. به موجب این طرح سالانه 1.5 میلیون قطعه زمین در کشور واگذار می شد.(اینجا) از آنجا که قیمت زمین چیزی بین 35 درصد تا 60 درصد هزینه مسکن را شامل می شود این طرح با اجاره بلند مدت زمین (99 سال) می توانست تا حدود زیادی از هزینه تمام شده مسکن بکاهد. اما بی توجهی به اختلاف فاحش قیمت بین شهرهای بزرگ و کوچک، مسکن مهر را در شهر های حاشیه ای کلان شهرها ارزشمند کرد و باعث مهاجرت بسیاری به این شهر ها شد. درحالیکه واگذاری زمین در کلان شهرها به خاطر کمبود زمین معنایی ندارد و تمرکز مشکل مسکن در همین کلان شهرهاست. بزرگی و غیرواقعی بودن وعده دولت زمانی مشخص می شود که بدانیم هزینه معادل ساخت 1.5 میلیون مسکن در سال حدود 450 هزار میلیارد تومان است، یعنی تقریبا معادل تولید ناخالص ملی در ایران (اینجا)!!
تصمیم عجیب دیگر دولت استفاده از تعاونی های مسکن دولتی به جای انبوه سازان در ابتدای اجرای این طرح است. انبوه سازی می توانست تولید مسکن را حداقل در وضعیت صنعتی قرار دهد و باعث شکوفایی این بخش از اقتصاد خصوصی شود. متأسفانه دولت بسیار دیر متوجه این نکته شد. دولت دهم وزیر مسکن از انبوه سازان برای ورود به طرح مسکن مهر پشتیبانی کرد که انبوه سازان به دلیل تفاوت هزینه ساخت و هزینه مد نظر دولت چندان راضی به این کار نبودند.
طبق گزارش شبکه اطلاع رسانی ساختمان ایران (شاسا) ایرانیان به طور متوسط برای هر متر مربع حدود 5 میلیون ریال هزینه می کنند که این هزینه در قرارداد های مسکن مهر 3 میلیون ریال در نظر گرفته شده است. همچنین هزینه های ساخت مسکن به دلیل افزایش قیمت ناشی از تورم مصالح ساختمانی حدود 20 تا 25 درصد افزایش یافته است. (اینجا) به همین ترتیب می توان متصور بود که کیفیت ساخت و سازهای دولتی تا چه حد نزول می کند و خبر از فروریختن ساختمان های مسکن مهر در مشهد و چناران چندان عجیب نیست (اینجا و اینجا). (پدر من برای ساخت یک واحد مغازه یک طبقه از تیرآهن هایی قطور تر از ساختمان های 7 طبقه مسکن مهر در شهر ما استفاده کرد)
در سال 87 قیمت مسکن کاهش جزئی را تجربه کرد، بلافاصله دولت اعلام کرد که این کاهش نتیجه موفقیت سیاست های آنها در مسکن بوده است اما تقریبا همه می دانستند که کاهش قیمت جزئی نتیجه کاهش نقدینگی مردم و رکود بازار است که مردم را به اجاره نشینی متمایل می کند و باعث افزایش قیمت اجاره بها خواهد شد که امروز شاهدش هستیم. حال دولت برای اجاره بها سقف افزایش 9 درصدی تعیین می کند و از بسته سیاستی اجاره بها حرف می زند که یادآور طرح پرمدعا اما کم زور و البته غیرمنطقی تثبیت قیمتها است.
در سال 90 و تا پایان شهریور ماه قرار بود 937 هزار واحد تحویل متقاضیان شود (که فاصله اش با وعده 1.5 میلیون واحد در سال کاملا مشخص است) اما بعدها این مقدار کاهش پیدا کرد و به 500 هزار واحد رسید و هم اکنون وزیر مسکن از واگذاری حدود 140 هزار واحد خبر می دهد. باید اشاره کنم که از زمان آغاز این طرح تا کنون فقط 202 هزار واحد به بهره برداری رسیده است در حالیکه تاکنون با توجه به وعده 1.5 میلیونی دولت و آمار خانوار های فاقد مسکن نمی بایست بی خانمانی در این مملکت وجود داشته باشد.(اینجا)
این مشکل البته قابل پیش بینی بود. با وعده ای که دولت به مردم داده بود و هجوم دهک های درآمدی متوسط به پایین جامعه برای بهرهمندی از مواهب چنین طرح هایی دولت با اقبال پیش بینی نشده ای مواجه شد و این استقبال میزان اعتباری که دولت می بایست در ردیف بودجه برای چنین طرحی در نظر بگیرد را افزایش می داد. عدم شناسایی منابع مالی لازم برای اینکار موجب شد بانکها در همان سال 86 به مدت 18 ماه از پرداخت وام به مردم سر باز زدند (اینجا) دولت برای مسکن مهر هشت هزار میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته بود که در ردیف بودجه سال 86 با روند غیر مشخص آمده بود و هر ساله تمدید می شد. اما در سال 90 ردیف اعتباری خاصی برای مسکن مهر در نظر گرفته نشده است و با عدم وجود اعتبار لازم مشخصا این طرح در همین مرحله از پیشرفت متوقف خواهد ماند. (اینجا). دولت تا بحال 10 درصد منابع صندوق توسعه ملی را به تأمین اعتبارات مسکن مهر اختصاص داده است که امری غیر قانونی است زیرا صندوق توسعه ملی بجای حساب دخیره ارزی و با هدف سرمایه گذاری در تولید و اشتغالزایی ایجاد شده است.
عدم توجه به توسعه همه جانبه دیگر مشکل طرح مسکن مهر است. نرسیدن شبکه های برق و آب به واحد های تکمیل شده (اینجا)، نبود بودجه برای گازرسانی به این واحدها (اینجا) و همچنین در نظر نگرفتن فضای آموزشی، فضای سبز، فضای ورزشی و توسعه نامتقارن شهری، ازبین رفتن زمین های کشاورزی و ... همه از تبلیغاتی بودن چنین طرحی حکایت دارند.
***********
یادداشت پیشین من در مورد اقتصاد احمدی نژاد را نیز بخوانید.
اقتصاد احمدی نژاد – بخش اول: بنگاه های زودبازده
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر